Marisa Castro, Bizkaiko Ekologistak Martxan taldeko Energia Batzordeko kidea, eta Andrés Illana, Arabako Ekologistak Martxan-ekoa, Eusko Legebiltzarreko Jasangarritasun, Ingurumen eta Ingurune Naturalaren Batzordearen bilkuretako batean izan ziren.
Marisa Castro eta Andrés Illana Ekologistak Martxaneko kideen esku-hartzeak esteka honetan ikus daitezke: Ekologistak Martxan, Iraunkortasun, Ingurumen eta Ingurune Naturalaren Batzordea (2023/09/19)
Hainbat jardunalditan zehar egin diren saioen helburua da ekarpenak egitea Eusko Jaurlaritzak aurkeztutako Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Lege Proiektuari dagokionez. Eragile ekologista eta sozialen etengabeko esku-hartzeetako bat kexa izan da, bete beharreko neurriak eta helburuak zehaztu ez direlako.
Marisa Castrok adierazi duenez, Ekologistak Martxan-ek uste du “duela 20 urte idatzia izan zela. Berandu doa, bidean denbora asko galduta, eta etorkizuneko terminoetan idatzita dago oraindik “.
2022ko otsailean, zenbait alegazio aurkeztu genizkion aurreproiektuari, emisioak murrizteko helburu argi, zehatz eta lotesleen eskasia aipatuz, epeekin eta zehapenekin. Aurkeztutako alegazio guztiak atzera bota ziren, herritarren batzar klimatikoei buruzko bat izan ezik, ez baita behar bezala jaso.
Handik urtebetera, lege-proposamen bat egin genuen, eta oraindik ez da tresnarik erantsi. Lege hori orainaldian formulatu beharko litzateke, eta, Parisko akordioa sinatu eta ia 8 urtera, idatzita dago etorkizunean ere.
Gure ustez, testu lausoa da oraindik, eta ez du lortu nahi dituen helburuak lortzea. Iparraldeko eskualde global batean bizi garenez, erantzukizun historiko handia dugu, eta, justizia klimatikoagatik, lege-proposamen honek askoz ere anbiziotsuagoa izan beharko luke, klima-neutraltasuna helburu 2040an, munduko klima-neutraltasunaren epeari itxaron gabe.
Gure alegazioetan, aurrekoa helarazteaz gain, aurreproiektuak lortu nahi zituen helburuak lortzeko tresnak eskatzen ditugu, uste baitugu testuak ez dituela helburu horiek, eta tresna horiek izango direla, hain zuzen ere, lege hau eraginkor egingo dutenak.
Legeak proposatzen dituen helburuak lortzeko, funtsezko elementu hauek falta zaizkio:
- Zehapen-araubidearen kapitulu bat, egungo proposamenak ez duena, eta, beraz, haren nahitaezkotasuna zalantzan jartzen duena. Zehapen-araubiderik ez duen lege oro eguzkitan topa egitea besterik ez da.
- Planteatzen dituen helburuak lortzeko tresna zehatzak.
- Gobernantza- eta partaidetza-mekanismoak.
-
Murriztu beharreko isurien ehunekoak laburragoa eta anbizio handiagokoa izan behar du.
Idatziz egindako alegazioetan legearen alderdi batzuk zehaztea eskatzen dugu, adibidez, emisioak murrizteko helburu argi eta zehatzak. Alegazio horri erantzun genion helburua argia dela: legearen xedea neutraltasun klimatikoa da, eta horrela islatzen da 2. artikuluan. Bada, hori ezin da helburu argitzat hartu, legearen esparruan klima-neutraltasuna zer den ere ez baitago zehaztuta, eta horrek ziurgabetasuna eta erantzukizun argirik eza dakar.
- Klima-neutraltasunak zero emisioak esan nahi du?
- Neutraltasun klimatikotzat ulertu behar al dugu Europar Batasunak Europako Itun Berdearen esparruan ematen duen definizioa?
- Hala bada, eta karbonoaren emisioak eta xurgapena berdinak izan daitezen, nola kuantifikatzen dira emisio eta xurgapen horiek Euskadiren kasuan?
- Kontuan hartzen al dira inportatutako energia eta materialak sortzen dituztenen isurketak?
Zalantza horiek adierazten dute testuak ez duela ziurgabetasuna ezabatzen, areagotu baizik, ordenamendu juridikoak legeei ematen dienaren kontrako norabidean jardunez. Ziurgabetasun hori desagertu egin behar da datozen urteetan planteatzen den helburua, objektiboki eta zenbakiz, zein den zehazki zehazten duen lege batekin.
Ekologistak Martxan-ek testuari egindako alegazio ugarietan iritzi hori adierazi dugunean, beti ildo beretik erantzun digute: “garapen-tresnek definituko dute tarteko helburuen zehaztapena.” Edo “Murrizte eta sorkuntza berriztagarriko helburu zehatzak aurreproiektuaren 10. artikuluaren arabera finkatuko dira aurrerago garatutako tresnetan, hala nola 2050 Ibilbide Orria, Estrategiak eta/edo planak. ”
Alegazioei emandako erantzun horiek eta testu osoak adierazten digute lege-aurreproiektu hau helburu lainotsuz eta asmo onez betetako dokumentu hutsa dela. Lortu beharreko helburuak baino ez ditu planteatzen, ez nola egin. Lege-mailako arau baten artikulu bat baino gehiago, haren zioen azalpena baino ez dirudi, hitzaurrea, loteslea ez dena. Ibilbide-orria edo plan estrategikoa ez diren bezala, edo, behintzat, ez duten lege-indarra deritzona. Eta, jakina, ez dator bat lehendakariak 2019an adierazi zuen larrialdi klimatikoaren larritasunarekin.
Era berean, alegatzen dugu Legeak ez duela kontsumo materialaren eta energetikoaren murrizketa erradikalaz hitz egiten, eta erantzuten zaigu ez dela alegazioa onartzen, kontsumoa murriztea legearen helburu bat delako, eta hala planteatzen da zioen azalpenean. Ez digu balio. Alferrik da kontsumoaren murrizketa zioen azalpenean sartzea. Hori ez da nahikoa: politikei, euskal metabolismo ekonomiko eta sozialari, tokiko kontsumoa sustatzeari eta abarri buruzko klima- eta energia-auditoretzak egin behar dira. Neurri eta tresna horiek lege loteslearen zati den eta benetako balio arauemailea duen artikuluetan jaso behar dira.
Eusko Jaurlaritzaren arabera, legeak esparru bat izan nahi du. Baina ez dugu marko bat behar. Markoa badaukagu; gu guztiok bizitzen ari garen tenperatura altuak dira, itsasoaren mailaren igoera da, muturreko fenomeno meteorologikoak gero eta ohikoagoak dira, udak gero eta goiztiarragoak dira, luzeagoak, nekazaritzaren aldaketak dira, ur eskasia, lehorte gero eta iraunkorragoak eta desertifikazio progresiboa.
Ez dugu esparru bat behar: neurri zehatzak eta eraginkorrak behar ditugu, tresnak eta ekintzak.
Ez gaitezen engainatu. Denok aitortzen dugu hemen Eusko Jaurlaritzaren modus operandi-a. Nazioarteko presentzia eta irudia oso sendoa da ingurumenaren arloan, eta, horri eusteko, era askotako araudiarekin gauzatu behar da. Eta horixe da, hain zuzen ere, daukaguna: Klima Aldaketari buruzko lege bat, potentzian, ezertara behartzen ez duena, helburu argirik ezartzen ez duena eta eraginkorra izateko bokaziorik ez duena.
Beste era batera esanda: Eusko Jaurlaritzak Klima Aldaketari buruzko Lege bat baino ez du onartu nahi, ez du klima-aldaketa arintzeko eta horretara egokitzeko legerik onartu nahi. Klima Aldaketaren Legea duen Estatuko autonomia-erkidegoetako bat izatearen mugarria baino ez du ezarri nahi. Baina ez du gizarteari etorkizuneko agertokietarako prestatzen laguntzeko asmorik. Horren adibide dira gai praktikoetan ezertarako balio ez duten Trantsizio Planak, aplikatzen ez den Klimaren eta Energiaren aldeko Alkateen Ituna, Euskal Autonomia Erkidegoko Larrialdi Klimatikoaren adierazpena, eta horretan geratu zen, abian zeuden politikak aldarazi ez zituen adierazpen batean. Marketin hutsa irudi bat emateko.
Has zaitezte deklarazio hori aplikatzen. Larrialdi batean gaude eta gure esku dauden neurri guztiak ahalik eta azkarren hartu behar ditugu.
- Klima Aldaketaren Lege bat nahi dugu, hemendik urte batzuetara hirietako teilatuak eguzki panelez beteta ikustea ahalbidetuko duena.
- Lege bat nahi dugu, familiek berotegi-efektuan laguntzen ez duen energia-iturri eskuragarria eskura izan dezaten.
- Erregai fosilak uzteko egutegi bat behar dugu, kutsatzaileenetatik hasita, ezartzen dituen urteetatik aurrera horiek erabiltzen dituzten instalazio berriak egitea debekatuta egon dadin.
- Aire garbiagoa izateko neurriak ezarriko dituen lege bat nahi dugu. Kaleak jendez, bizikletaz eta garraio publiko eraginkor eta interkonektatuaz beteta eta gutxieneko auto partikular kopuru batekin. Eta horrek berekin dakar herritarren eta salgaien mugikortasun-beharrak murriztea.
- Lege bat nahi dugu, energia-komunitateak sortzea erraztuko duena, herritarrak trantsizio horretan partaide aktibo bihurtuz.
- Neurriak proposatuko dituen lege bat nahi dugu, enpresa handiak energia-iturri berrietara egokitu beharrean iturri fosil edo karbono-iturri zahar, zaharkitu eta urrietara egokitzeko, baizik eta landa-eremua, familiak eta hiriak klima berrira, labore berrietara eta erregimen hidrologiko berrira egokitzeko. Gizarte orokorra etorriko den bizitzara egokitzea.
Baliteke lege honekin klima-aldaketa ez lehengoratzea, eta klima eta, beraz, nekazaritza, osasun eta ongizate egonkorrak ez izatea. Baliteke lege honek ez aldatzea arnasten dugun airearen CO2 kontzentrazioak. Baina, inoiz ez hobeto esanda, justizia sozialekoa da saiatzea. Aldaketa bat gidatzeko aukera dugu, garapen-eredua bidezkoago, atseginago eta motelago bihurtzeko.
Zuen esku dago benetako bokazioa duen eta airean CO2 kontzentrazioak murriztea nola lortu adierazten duen arau baten oinarriak jartzea, trantsizio bidezkoa eta demokratikoa egitea, baliabide energetikoen banaketa arautzea. Ez geratu hitzetan, ez sartu zehapen-araubide bat, gehien kutsatzen duena benetan zigortzen duena, Europako politikaren “kutsatzen duenak ordaintzen du” mandatua aplikatzen duena. Euskadik ez du behar Klima Aldaketari buruzko Lege hau, Klima Aldaketari buruzko Lege eraginkorra behar du.
