Sagarrak elkarteak balio naturalak, era-so historikoak eta ingurunearekin zerikusia duten leku interesgarriak ezagutzera emateko duen borondatearekin jarraituz, Basauriko Hiri Zuhaitzaren III. Astearen baitan #basaurikoarbolak, joan den ekainaren 18an Galdakao eta Zaratamo arteko gunean egindako ibilaldi gidatuei ekin genion berriro: Ibaizabal ibaiaren ibaiertza, Zuhatzu eta Arkotxa auzoak eta Txarrotako presa, azken honetatik gertu dagoena.
27 laguneko talde handi bat Zuhatzura hurbildu ginen, Ekologistak Martxan-eko Eduardo Renovalesek gidatutako izaera historiko nabarmeneko ibilbidearen hasiera eta amaiera gunera; izan ere, Galdakaoko auzo honetan, hain zuzen ere, herri-arkitekturaren erakusgarri on batek dirau XX. mende hasierako eraikin multzo batean, lehergailuak egiten dituen enpresaren babesean sortuak, gaur egun Maxam izenez ezagutzen dena eta 140 urteko historia duena. Alde horretatik, eskerrak eman nahi dizkiogu Jesús Muñizi, gurekin izan zen pertsonetako bati, ibilbidean zehar geltoki honetan eta beste batzuetan eman zizkigun azalpenengatik.
Jarraian, Ibaizabal ibaiaren ibaiertzaren ingurua bisitatu genuen. Ibilgu horretan, 9 milioi euro baino gehiago inbertitu dira Zuhatzutik igarotzean, inguruko auzoetan eta industrietan uholdeengatiko arazoak saihesteko. Horrela, ibaiak sakonera eta zabalera nabarmen handiagoak ditu, eta horrela bermatzen dute; esku-hartzearen ondorioz, 90.000 m2 harri eta 110.000 m3 lur atera behar izan dira, 20.000 kamioi. Inpaktua oso nabarmena izan da ingurunean: ibaiertzak eraldatu egin dira, harrobiko arrokak eta espezie inbaditzailerik gabeko lurrak ekarrita, eta zuhaitz exotiko asko kendu dira, beste autoktono batzuk birpopulatzearekin batera. Mercadilloko zubia mantendu da, kultura-intereseko ondasun gisa, baina erabat eraberrituta.
Arkotxa auzoan bertako berdeguneez eta bertako arkitekturaz gozatu ahal izan genuen, hainbat eraikin aipagarrirekin, hala nola XX. mende hasierako langile-etxebizitza bat, eta garai bateko auzo-eskola, gaur egun mediku-kontsultategia, bere haurtzaroan Sagarrak taldeko kide Gabi Hernandezek parte hartu zuena, garai hartako oroitzapenak kontatu zizkiguna (ikusi amaieran erantsitako dokumentua).
Geroago, Txarrotako presaren ingurua bisitatu genuen, izen bereko ibaia, 1963tik Arkotxarako edateko uraren hornidura-gune gisa erabili zena, 80ko hamarkadatik erabilerarik gabe geratu zena, baina auzoa urpean geratuz gero arriskua sortzen zuena; horregatik, 2014an kudeaketa-alternatibak aztertzen aritu ginen, eta, azkenean, hurrengo urteetan, 2022ra arte, uholde-arriskua desagerrarazteko hainbat esku-hartze egin zuten, presa erdiko eremutik irekiz eta ur-bolumen handia atxikitzea eragotziz, bioingeniaritzako teknikak aplikatuz, baina haren maila esanguratsuari eutsiz. Gainera, habitat egokiak sortu ziren anfibioentzat eta libelulentzat, ur-bazterreko basoaren zati bat berreskuratu zen partikularrei erositako lurretan, espezie inbaditzaileak ezabatu ziren, hala nola eukaliptoak eta panpako luma-ontziak, neurriak ezarri ziren hegazti-fauna habia-kaxa gisa ezartzeko, eta herritarrek bertara iristeko eta kokaguneaz gozatzeko, ibilbideak seinaleztatuz, zubiak sortuz eta presaren goialdean zurezko baranda jarriz. Zalantzarik gabe, interes handiko proiektua da, eta denok gozatu genuen horrekin!
Ibilbidearen amaieran, hainbat eremu zeharkatzeko aukera izan genuen. Gehienak baso-ustiapen intentsiboaren mendean, monolaborantzetan oinarrituta. Horren ondorioz, matarrasaren eraginpean zeuden azalera zabalak sortu ziren, eta beste zuhaizti batzuekin kontrastean zeuden. Azken horietan eukaliptoak eta pinudiak zeuden, eta, neurri txikiagoan, baso autoktonoa eta hostozabalen landaketak, hala nola platano eta haritz amerikarra. Horiek dira nagusi Maxam finkan, finkaren mugetan perimetro-hesi handia duen enpresan. Horietako bakoitzean ezaugarri nagusiak eta problematikoak, bilakaera historikoa eta egungo egoera azaldu ziren, bertaratuen perspektibak aberasteko.
Laburbilduz, goiz atsegina izan zen, eta alderdi asko jorratu eta gozatu ziren Basauritik gertu, parte-hartzaile askok ezagutzen ez zuten gune batean.
