Informazio hau eta askoz gehiago aurki dezakezu “Libres de contaminantes hormonales” blogean.
PFAS, zer dira?
PFASak, edo per eta polifluoroalokatutako substantziak, karbonoa eta fluorra duten 4.700 substantzia kimiko sintetiko baino gehiagoko familia bat dira. Era guztietako materialak, arropa, zartaginak eta sukaldeko beste tresna batzuk (ezagunena zartaginen tefloia da), janari lasterreko kartoizko ontziak eta baita kosmetikoak ere iragazgaizteko erabili izan dira hamarkadetan zehar.
Plastikoetan, pinturetan eta bernizetan, pestizidetan, gailu medikoetan, eraikuntzako produktuetan, elektronikan eta abarretan ere erabiltzen dira.
PFASek bi ezaugarri dituzte:
- toxikotasuna, PFASek minbizi mota desberdinekin, tiroideko gaixotasunekin, disfuntzio immunologikoarekin eta alterazio hormonalarekin (bai, disruptore endokrinoak dira) duten erlazioa erakusten duten ikerketa zientifikoek frogatua.
- iraunkortasuna: beren egitura kimikoari esker, PFASak gure gorputzetan metatzen dira, eta substantzia kimikoekiko eguneroko esposizio handiari gehitzen zaizkio. Planeta osoan zehar bidaiatu dezakete (hartz polarren odolean ere antzematen dira).
Hain dira iraunkorrak, ezen «toxikoak betiko» ezizena jaso baitute.
PFAS Europan… eta gorputzetan
Le Monde-k argitaratutako mapa hau, aurrekaririk gabeko datuen bilketa baten ondoren, substantzia toxiko eta iraunkor horiek Europan eragiten duten kutsadura orokortua azaltzen lehena da. Guztira 17.000 puntu erakusten ditu PFAS ekoizteko instalazioen, erabiltzen diren lekuen, kutsadura detektatu den lekuen eta kutsatuta egon daitezkeenen artean.
Gaur egun, Espainiako kutsadura aztertzen ari dira.
Baina mapa honek ez du barne kutsadura jasotzen, biztanleen gorputzetan metatzen dena eta giza biomonitorizazioari buruzko azterlanak jasotzen dituena. Ikerketa horietako batek, 2022an argitaratuak, adierazten du nerabe europarrek PFEZ maila handiak dituztela odolean. Normala da, hamarkadak baitaramatzate planeta osoan metatzen, eta euri-uretan eta baita giza ama-esnean ere antzematen dira Europa osoan.
Ingurumenean deskonposatzen ez direnez, gizadiari lagunduko diote ehunka, baita milaka urtetan ere.
Zer egin daiteke?
PFASen ekoizpenak jarraitzen badu, kantitate berriak egungo kutsadurari metatuko zaizkio, gizakiek eta ingurumenekoek efektu kaltegarriak dituzten toxikoekiko esposizioa areagotuz kontzentrazio txikietan.
PFASen panel zientifiko globalaren arabera, irtenbide bakarra murrizketa indartsu eta eraginkorra da mundu osoan.
2019an, Panel horrek proposatu zuen mundu mailan PFASen ekoizpena eta erabilera pixkanaka ezabatzea, «funtsezkoak ez diren erabileretatik» hasita. Kontzeptu hori ozono-geruza kaltetzen duten substantziak ezabatzeko tresna gisa aurkeztu zen Montrealen.
Europak bere gain hartu du murrizketa hori. 2023ko otsailean, Substantzia Kimikoen Europako Agentziak proposamen bat argitaratu zuen gai per- eta polifluoroalkiloen (PFAS) ekoizpena eta erabilera murrizteko, PFASen erabilera guztiak debekatzeko, funtsezkoak izan ezik.Proposamena legezko erabaki-prozesutik pasatzen denean, salbuespenei (edo murrizketaren salbuespenei) ahalik eta mugatuen eustea izango da erronka. Horrela, kontsumo-produktuetatik desagertu beharko lukete, PFASak ez baitira funtsezko erabilerakoak, merkataritzakoak baizik.