Klima larrialdia

Larrialdi klimatiko egoeran gaude eta errealitatea gordina da, eta halaxe gogorarazten digu Munduko Meteorologia Erakundeak: 2023a inoizko urterik beroena izan zen erregistroak daudenetik; beroarekin lotutako hilkortasuna %30 inguru handitu da azken 20 urteetan, eta, kalkuluen arabera, beroarekin lotutako heriotzak %94 hazi dira behatutako Europako eskualdetan. 2023an, batez bestekoa baino %7 inguru euri gehiago egin zuen Europan, eta lehortea, berriz, egokia da Katalunian.

Nafarroa ez dago egoera horretatik kanpo: batez besteko tenperatura 1,3 °C igo da 1950etik, eta 30 °C-tik gorako egun-kopurua %200 inguru igo da. 2019an, Parlamentuak eta Nafarroako Gobernuak, erretorikoki, egoera hau aitortu zuten, larrialdi klimatikoaren egoera onartzen zuten bi adierazpen instituzionalen bidez. Baina eguneroko bizimoduak eta bizitza instituzionalak ezer gertatuko ez balitz bezala jarraitzen dute, sute bat hurbilduko eta mangerak eta su-itzalgailuak prestatu beharrean, barbakoarentzako parrilla aterako bagenuke bezala.

Salaketa Adaketa Klimatikoa eta Transizio Energetikoaren Foru Legea ez betetzeagatik

2022ko martxoan, Nafarroako Parlamentuak Klima Aldaketari eta Energia Trantsizioari buruzko Foru Legea (LFCCTE) onartu zuen. Lege hori egungo egoerak eskatzen duen mailaren parean egon gabe sortu zen, baina nolabait klimaren aurkako jardunean jarraitu beharreko bide lotsati bat ezartzen zuen. Legeak asmo handiak ezartzen ez bazituen ere, arautzen zuen txikitasun horrenta, Gobernua epeak eta betebeharrak sistematikoki urratzen ari da.

Aliantzan uste dugu Nafarroako Gobernua ez dela bizi dugun larrialdi klimatikoaren egoera kontuan hartzen ari, eta ez dituela betetzen legeak ezarritako epeak eta betebeharrak. Gainera, bere politika desarrollistekin jarraitzen du, azpiegitura handietan eta proiektu jasanezinetan oinarrituta, hala nola AHT, MUGA eta ERDIZ meategiak, Nafarroako kanala, etab. Proiektu horiek guztiek urrundu egiten gaituzte etorkizun hobea, iraunkorragoa eta bidezkoagoa lortzeko egin behar dugun bidetik.

Egoera honen aurrean, epaitegietara jotzen dugu. Gainera, Klimaren Aldeko Emakume Nagusien Suitzako Elkarteak (Verein Klima Seniorinnen Schweiz) Suizako gobernuak aldaketa klimatikoaren aurka beharrezko neurriak ez hartzeagatik, Giza Eskubideen Europako Auzitegian egindako salaketak izandako arrakastak, pausu hau ematera animatzen gaitu. Izan ere, Gobernu batek beharrezko neurriak hartzen ez dituenean, bere herritarren oinarrizko eskubideak arriskuan jartzen ditu.

Joan den maiatzaren xxxx(e)(a)n errekerimendu bat aurkeztu genuen Nafarroako Gobernuko Lehendakaritzan, ez-betetze horiei buruzko informazioa eskatuz. Gure ustez, 28 dira gaur egun. Errekerimendu hori Gobernuko Lehendakaritzan aurkeztu genuen, uste baitugu politika klimatikoa Gobernu osoaren erantzukizuna dela, eta ez Landa Garapeneko eta Ingurumeneko Departamentuaren erantzukizuna bakarrik.

Errekerimenduan, legearen ustezko ez-betetzeak aipatzen dira legegintzako ekimenen, erregelamenduzko garapenen, inbentarioen eta ingurumen-plangintzaren arloan. Adibidez, legeak urtebeteko epea ezartzen du, legea onartzen denetik hasita, energia berriztagarriak ezartzeko irizpideak prestatzeko eta eremu egokiak eta eremu ez-egokiak izendatzeko, baina irizpide eta zonifikazio horiek egiteko daude. Gauza bera gertatzen da bi urteko epean garatu behar ziren eta egin ez diren beste erregelamendu batzuekin. Instalazio berriztagarrietan parte-hartze publikoa sustatzearekin zerikusia duten erregelamenduak, eraikuntzan energia-eraginkortasunerako irizpideak, etab. Legearen asmo faltak, epeak ez betetzearekin batera, pentsarazten digu Nafarroako Gobernuak ez duela behar bezain serio hartzen gaur egungo larrialdi egoera.

Era berean, gogora ekarri nahi da Nafarroako Foru Legearen bederatzigarren xedapen gehigarrian, “Baliabideen hornidura”-ri dagokiona, xedatutakoa: “Nafarroako administrazio publikoek, beren eskumenen arabera, behar adina giza baliabide eta baliabide material izango dituzte foru lege honetan ezarritako helburuak beteko direla bermatzeko”. Hori dela eta, Foru Gobernuak, legez, arauzko baliabide ekonomiko eta tekniko guztiak eduki eta eskura jarri behar ditu aldaketa klimatikoari aurre egiteko.

Zer eskatzen diogu Nafarroako Gobernuari

Nafarroako Klimaren aldeko Aliantza osatzen dugunok uste dugu, zientziak dioen bezala, oraindik garaiz gabiltzala mende amaieran bataz besteko tenperatura igoera 2 °C-ra mugatzeko, berotze globalak eta biodibertsitate-galerak ekosistemetan eta pertsonen eta beste izaki bizidun batzuen sufrimenduan duen eragina murriztuz. Baina horretarako ausardia politikoa eta gizarte osoaren ahalegin bateratua behar dira. Gaur egungo joerari jarraituz gero, Nafarroan, mendearen bigarren erdiko tenperatura 0,34 ºC igoko da hamarkada bakoitzeko.

Klima-aldaketak ekarri ditzakeen eszenatoki okerrenak saihesteko, beharrezkoa izango da ekoizpen-sistemak birbideratzea planetaren mugak errespetatzeko eta aberastasuna birbanatzeko, gaur egun dagoen aberastasunaren kontzentrazio izugarria morala ez baita.

Karbono-emisioak murriztearekin lotuta dagoen mitigarioa, nazioartean adostutako ekintza izan behar du. Klima aldaketaren aurreko egokitzapena ordea, tokiko ekintzei lotuta dago. Horregatik Nafarroa KLIMA-ALDAKETARA EGOKITZEKO plana ahal bezain laster garatu beharko litzake, neurri eta aurrekontu zehatzak izanen dituena. Gainera, Nafarroak urratsak eman ditzake beharrezko “deshazkundearen” laborategi gisa, eta benetan “aitzindaria” izan daiteke.

Ausardia hori falta da gobernuan, baita zintzotasuna ere, duela bi urte baino gehiago onartutakoa abian jartzeko. Horregatik, Aliantzak hau eskatu nahi dio Nafarroako Gobernuari:

– Errekerimendu hau aurkeztu eta gehienez ere sei hilabeteko epean onartzea Klima Aldaketari eta Energia Trantsizioari buruzko martxoaren 22ko 4/2022 Foru Legearen erregelamenduzko garapen guztia, eta ingurumen-babes handia eta parte-hartze publiko zabala bermatuz.

– Arauen garapen horren bidez, oraingo eta etorkizuneko belaunaldien giza eskubideak eta ingurumen egokia bermatzea, elkartasun eta jasangarritasun eta arreta-printzipioen arabera, erantzukizun komun baina ezberdinduen arabera, eta gobernu onaren printzipioak aplikatuta.

Alianza por el Clima Nafarroaren ekimenak

Gobernuaren etsipen horren aurrean, Nafarroako Klimaren aldeko Aliantzak ekimen ugari egin ditu:

• Iazko udazkenean, Parlamentuko taldeekin elkarrizketatu ginen, Nafarroan klima-aldaketak izango duen egoera, izango dituen eraginak eta Legea behin eta berriz ez dela bete adierazteko. Gobernuari betearazteko eskatzen diogu.

• Landa Garapeneko eta Ingurumeneko kontseilariarekin eduki bereko elkarrizketa.

• 2024ko martxoan, LFCCTEren onespenaren bigarren urteurrenarekin batera, kontzentrazioa Parlamentuan eta Nafarroako Gobernuaren egoitzan.

• Herritarrei informazioa emateko jarduerak, Iruñeko erdigunean ibilaldi klimatiko gisa.

• Prentsako komunikatuak eta iritzi artikuluak.

Ingurumenaren aldeko Aliantza Nafarroa elkarte ekologistek, sozialek eta sindikatuek osatutako sarea da. Klima-aldaketak pertsonen osasunean, gure ingurunean eta gure gizartean izan ditzakeen eraginez arduratuta, gizartea mehatxu horren eta izan ditzakeen erantzunen inguruan sentsibilizatzeko mobilizatzen dugu, eta administrazio publikoei ekintza irmo eta koherentea eskatzeko.