Informazio hau eta askoz gehiago aurki dezakezu “Libres de contaminantes hormonales” blogean.
Joan den abenduaren 8an, Toconao merkantzia-ontziak sei edukiontzi galdu zituen Portugalgo kostaldearen aurrean. Horietako batek plastikozko bola edo pellet txikiak zituen, Galiziako, Asturiasko eta Kantabriako kostaldeak kutsatu eta euskal kostaldera irits daitezke.
Xuntako ingurumen-arloko buruzagiek pellet horiek «kaltegabeak» direla adierazi dute, baina hemen daude plastiko txiki horiek eragiten duten kutsadura bikoitzari, kimikari eta fisikoari buruzko datu zientifiko batzuk:
Kutsadura kimikoa
Pelletek ftalatoak dituzte
Oso larria da isurketa gertatu eta hilabetera zehatz-mehatz ez jakitea Penintsulako iparraldeko ekosistemak kutsatzen dituzten pellet edo materialak zein diren. Ricardo Beiras Vigoko Unibertsitateko Ekologia eta Itsas Biologiako irakaslearen arabera, publikoari buruz galdetuta, badirudi pelletak bi plastiko motatakoak direla: «Intecmar-en arabera, polietilenoa da, baina Parke Nazionalak adierazten digu haiek polietilenozko tereftalatoaren laginak jaso dituztela».
Hau da, polietilenozkoak (PE) eta polietilenozko tereftalatozkoak (PET) direla dirudi, ftalatoak dituzten materialak. Ftalatoak substantzia sintetikoen multzo bat dira, industriak plastikoei gehitzen dizkienak forma- eta ehundura-ezaugarri jakin batzuk emateko. Halaber, disruptore endokrinoak dira, oreka hormonalaren alterazioekin, ugalketari egindako kalteekin eta, horietako batzuk, minbiziarekin lotutakoak. Izan ere, Espainiako Hondakinen Lege berriak, Europar Batasunaren aginduz, ftalatoak elikagaien ontzietatik kentzea agintzen du.
UV9000 eguzki-iragazkia ere badute
Baina pelletek plastiko guztietan ohikoak diren beste osagai batzuk ere eramaten dituzte (ez dezagun pentsa arazo horiek bolatxo txiki hauetan bakarrik gertatzen direnik). Ohikoa da plastiko guztiek eguzkiak eragindako degradaziotik babesteko iragazkiak eramatea. Eguzki-iragazki kimikoek uretako ekosistemak kutsatu eta larriki kaltetzen dituzte, eta, horregatik, Andaluziako Ecologistas en Acción taldearen «bandera beltza» merezi izan dute.
Biologoen eta adituen arabera, «Galizian isuritako pellet batzuek gizakientzat toxikoak izan daitezkeen gehigarri horien % 30 dute», eta, beraz, ez dute babes eta bitarteko egokirik gabeko garbiketa-lanik egitea gomendatzen.
Plastikozko pelletak txikiak dira “Troiako zaldiak”
Kutsadura kimikoa ez da soilik pelletak fabrikatuta dauden materialagatik sortzen. Mikroplastikoen xurgatze-ezaugarriak direla eta, uretan dauden beste kutsatzaile batzuk, baita patogenoak ere, «itsatsi» egiten dira. Horrela, pelletek beste toxiko batzuk ezkutatzen dituzten «Troiako zaldi» txiki gisa jardun dezakete. Hala dio Ethel Eljarratek, Ikerketa Zientifikoen Goi Mailako Zentroko (CSIC) Idaea Ingurumen Diagnostikoaren eta Uraren Azterketen Institutuko (Idaea) kideak: «Belaki bat bezalakoak dira, eta itsasoko uretan dauden kutsatzaileak gehitzen ditu. Kutsatzaile organikoak xurgatzen dituzte. Kutsatzaile horiek iraunkorrak dira eta epe luzean irauten dute ingurunean. Horrela, itsas faunak irensten dituenean, urdailean metatzeko arazoa du, baina baita askatzen diren substantziak pilatzekoa ere, disruptore endokrino gisa jarduten dutenak, hau da, organismoa aldatzen dutenak».
Kutsadura fisikoa
Hain zuzen ere, pelleten isuriak eragin duen kutsadurarik nabarmenena milioika plastikok eragindako kutsadura fisikoa izan da, eta horrek hondartza elurtuen irudi faltsua eman du.
Bolas de plástico contaminan la playa de Area Maior – Imagen de Lavandeira Jr/EFE
Plastikoek eragindako kutsadura fisikoa izan zen planeta mailan plastikozko kontinenteek eta hainbat tamainatako itsas faunaren heriotzek detektatu zuten lehena. Hain zuzen ere, tamaina handiko plastikoak, arrantza-tresnak edo itsasora botilak eguzkiaren eta olatuen eraginez hausten dira, mikro eta nanoplastiko zopa sortuz. Plastikoen bidezko kontamianzioa hain handia denez, urtero 22.000.000 mikro eta nanoplastiko arnasten ditugula uste da. Plastiko zati txiki horiek birikak zeharkatzeko eta gizakien eta animalien osasuna kaltetzeko gai dira.
Behin degradatuta edo zatituta, mikro eta nanoplastikoak bibalbioek (muskuiluek, esaterako) edo beste iragazle batzuek (lanpernek, esaterako) iragazten dituzte, edo arrainek irensten dituzte, hegaztiek eta gizakiek irensten dituzte… horrela, kontamiazioa elikadura-kate osoan zehar hedatzen da, eta kutsadura fisikoa giza plazentaraino iristen da.
Mikroplastikoen aurkako ekintzak
Mikroplastikoek sortzen duten arriskua hain da nabarmena, ezen Europako Batzordeak mikroplastikoen nahitako erabilera murriztu baitu produktuetan (esaterako, purpurina edo kosmetikoen marka batzuk gehitzen dituzten mikroplastikoak), mikroplastikoei lotutako iraunkortasunak ingurumenerako arrisku onartezina dakarrelako premisan oinarrituta.
Ez dugu ahaztu behar isurketa hori, plastikozko isurketa guztiak bezala, arrisku ekonomikoa dela, Europako Batzordeak berak onartzen duen bezala, “eragin kaltegarriak izan baititzakete tokiko jardueretan, hala nola arrantza komertzialean eta nekazaritzan, turismoan eta jolas-jardueretan”.
