Ecologistas en Acción Nafarroak alegazioak aurkeztu ditu Tuterako araztegian lohiak kudeatzeko proiektuaren aurka. Gure elkarteak bere egiten ditu Sustrai Erakuntzak prestatutako alegazioak eta ingurumenaren alde egindako lana eskertzen du.

Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri du Tuterako araztegiko lohien instalazio zentralizatuaren proiektua. Proposatutako instalazioek hiriko hondakin-urak araztu ondoren sortzen diren lohiak tratatuko lituzkete, debiometanizazio-prozesu baten bidez. Horrela, lohiak giro batean sartzen dira oxigenorik gabe, eta bertan bakterio metanogenikoak ugaltzen dira, biogasa sortzen dutenak. Gas hori gas naturalaren antzekoa izateko hobe daiteke, eta, beraz, energia-iturri gisa balioko luke.

Biometanizazio-prozesua amaitu ondoren, prozesutik ateratzen den hondakin-kopurua sartu zen kantitate bera da gutxi gorabehera, biometanizazioan apenas degradatzen baitira hondakinen osagaiak. Horrela, prozesuaren emaitza lohi digerituen ia kopuru bera da, nolabait kudeatu beharrekoak. Oro har, laborantza-eremuetara isurtzen dira, ongarri gisa, nitrogeno asko dutelako, baita beste ongarri batzuk ere. Eta kasu honetan, badirudi hori izango dela bere azken helmuga ere, araztegi honetarako proiektu globalaren azken faseari buruz eman diren informazioetan adierazitakoaren arabera.

Praktika horrek baditu bere arriskuak, hiri-araztegietako lohien osaera ez baita egonkorra, eta elementu ongarrien kantitate aldakorrak ditu, bai eta ongarriak ez diren beste elementu batzuenak ere, eta kutsagarriak ere izan daitezke. Metal astunen kasuan, kontzentrazio aldakorretan ager daitezke, eta, beraz, produktu horiek hartzen dituzten nekazaritza-lurzoruak nabarmen kutsa daitezke.

Gauza bera gerta daiteke nitrogeno-kontzentrazioarekin, biometanizazio-prozesuan sartzen diren jatorrizko hondakinetan ere aldakorra baita, eta biometanizazioarekin berarekin duen kontzentrazioa ia ez baita aldatzen. Kontuan izan behar da nitrogenoa, ongarria izateaz gain, lurzoruen kutsatzailea ere badela; izan ere, gomendatutakoak baino dosi handiagoak hartzean, platen hazkundea zailtzen hasten da, eta beste ondorio kaltegarri batzuk ere eragiten ditu. Eragin hori oso larria da Nafarroako nekazaritza-lurzoru gehienetan, eta are handiagoa Nafarroako Erriberan, nitratoek eragindako kutsadurarekiko kalteberak baitira eremu gehienak.

Bada, Nafarroako Gobernuak orain aurkezten duen proiektuak Nafarroako % 40 inguruko hiri-araztegietako lohien kudeaketa zentralizatu nahi du Tuterako egungo araztegiaren ondoan eraikiko den plantan. Beraz, urtean gehienez 169.934 tona lohi tratatu ditzakeen proiektua da. Ideia bat egin dezagun, Tuterako araztegiak 34.000 Tn/urte inguru ekoizten ditu gaur egun; beraz, instalazio berrien tratamendu-ahalmenak gaur egun Tuteran kudeatzen diren araztegiko lohien kopurua 5ez biderkatzea ekarriko du.

Horretarako, aurkeztutako proiektutik atera daitekeen informazio zatikatuaren arabera, Nafarroako hegoaldeko araztegietako lohiak partzialki deshidratatuko lirateke (zentrifugazioaren bidez, adibidez), kamioietan Tuterara eraman ahal izateko, eta han berriz hidratatuko lirateke biometanizazioan sartzeko. Eta azken prozesu hori amaitu ondoren, beste instalazio batzuetara pasatuko dira, proiektuaren hirugarren fase batean zehazteko, eta bertan prozesatuko dira “nekazaritzako ongarri” gisa amaitu aurretik. Antzeko beste prozesu bat Arazurin egingo litzateke, iparraldeko araztegietako lohiekin, Nafarroan ekoitzitakoen % 60 gutxi gorabehera, Tuterako egungo proiektuaren arabera.

Orain aurkeztutako proiektua Nafarroa osoko araztegiko lohiak kudeatzeko proiektu global baten zati bat baino ez da. Herritarrek ez dituzte ezagutzen prozesu global horren ezaugarriak; izan ere, proiektu globala hiru fasetan banatu da, eta orain arte bigarren fase hori bakarrik jarri da jendaurrean, lohien biometanizazioa. Lehen fasean, Tuterako araztegiaren egungo instalazioak hobetuko lirateke, eta dagoeneko onartu da, jendaurrean jarri gabe, eta, beraz, definizio orokorra baino ez da ezagutzen.

Baina, batez ere, ez dakigu zein prozedurari jarraituko zaion nekazaritzako lurzoruetara isuri nahi diren urteko 170.000 tona lohi inguru horiek kudeatzeko, ziurrenik Erriberan. Horrela, ezinezkoa da proiektu globalak ingurumenean izango dituen eraginak zenbaterainokoak izango diren zehaztea, eta, beraz, proiektuak eragingo dituen eraginak gutxiesten ari direla uste dugu. Proiektu orokorra hiru fasetan eta hiru proiektutan modu artifizialean banatzeak Ingurumen Ebaluazioari buruzko abenduaren 9ko 21/2013 Legea urratzen du. Lege horren arabera, azterketa proiektu osoan egin behar da, horrek eragin ditzakeen inpaktu guztiak behar bezala ezagutzeko.

Hala ere, eta informazio partziala dugun arren, araztegiko lohien kudeaketa Nafarroako bi puntutan zentralizatzeko proiektuaren inpaktu negatiboetako batzuk aurreratu ditzakegu. Izan ere, argi dago Nafarroako auzolandegietan azken produktua banatu aurretik egiten diren deshidratazio partzialerako, garraiorako, errehidrataziorako eta ondorengo prozesuetarako energia asko erabili behar dela. Eta energia hori, askotan, erregai fosilek sortuko dute, eta, beraz, kudeaketa zentralizatu horrek berotegi-efektuko gasen emisioa handitzea ekarriko du.

Izan ere, kontuan izan behar da hiri-araztegietako hondakinak Nafarroa osoan zehar bidaiatzen ari direla gaur egun, eta proiektu honekin hala egiten jarraituko dutela, garraiatzen dituzten kamioiek duten gasolio-kontsumoarekin. Hala ere, hondakin horiek sortzen diren lekutik gertu kudeatzeko planta txikiak eraikitzea plantea liteke, Estatuan eta Europan hondakinak kudeatzeko indarrean dagoen legediak zehazten dituen hurbiltasun- eta autosufizientzia-printzipioek ezartzen duten bezala.

Tuterako proiektu honekin, Erriberako soroetara hondakin gehiago eramango dira, eta ongarri gisa erabiliko dira. Horrek are gehiago handituko du eremu horietara joango den nitrogeno kantitatea, eta larriagotu egingo du lurpeko urek jasaten dituzten konposatu mota horiek eragindako kutsadura larria.

Gainera, Ingurumen Afekzioen dokumentuak berak aitortzen ditu Ebroko Ardatzeko 5. POTaren oinarrizko lau ez-betetze:

• Biogaseko plantaren kokapena bere ingurumen-balioagatik babestutako lurzoru urbanizaezinean, ibai-zona (SNUPrtA: ZF).
• Biogas plantaren kokapena babestutako lurzoru urbanizaezinean, bere ustiapen naturalerako, gaitasun agrologiko handia duelako (SNUPrtEN: SECA).
• Biogas plantaren kokapena Natur Ustiapenerako Babestutako Lurzoru Urbanizaezinean (SNUPrtEN: R).
• Biogas plantaren egoera Arriskuen Prebentziorako Lurzoru Urbanizaezinean – Uholde-arriskuko Eremua (SNUPrtR: ZI). Kasu horretan, arrisku handiko eremuan gaude. Ebroko Konfederazio Hidrografikoak, bere garaian, ukatu egin zuen Tuterako egungo araztegia handitzeko baimena, uholde-arriskuko eremuan zegoelako. Hala ere, gerora, salbuespenezko kontsiderazioak egin zituen, hala nola lekuz aldatzea zaila zela, lehendik zegoen azpiegitura bat zelako, eta baimena eman zuen, babes-lurzoruan baloratu gabe.

Beste alderdi garrantzitsu bat da proiektua Ebro ibaiaren inguruan garatzen dela, Natura 2000 Sarearen barruan, hala nola ES2200040-Rio Ebro KBEan, non habitat nagusiak ibai-ibilguekin (Ebro ibaia eta ubideen sarea) eta haranaren hondoko labore ureztatuekin bat datozen.

Zaintza-eremua eta lehentasunezko fluxu-eremua ere ez dira errespetatzen. Proiektuaren 2. fasea eta 3. fasea lehentasunezko fluxu-eremuan daude, eta sustatzaileak proiektuaren 13. orrialdean jaso du hori:

“Lehentasunezko fluxu-eremuari dagokionez, hedapenaren eremu osoari eragiten dio.”

Instalazio berri horren zarataz hitz egin da, eta ez dago kalitate akustikoaren helburuen kalkulurik.

Zaratari buruzko azaroaren 17ko 37/2003 Legearen helburua kutsadura akustikoa prebenitzea, zaintzea eta murriztea da, kutsadura horrek gizakien osasunean, ondasunetan edo ingurumenean eragin ditzakeen kalteak saihesteko eta murrizteko.

Horregatik guztiagatik, uste dugu beharrezkoa dela Nafarroako Gobernua behartzea Nafarroan hondakinen kudeaketa zentralizatzeko duen asmoa zuzentzera. Beharrezkoa da hiri-hondakinak kudeatzeko planta txikiak sortzea, bai etxeko zaborren kasuan, bai hiriko hondakin-uren araztegietako lohien kasuan. Hondakinak murrizteko politikak eta helburuak ezartzea. Eta hondakin organiko horiek konpost bihur daitezen saiatzea, produktu horrek materia organikoko lurzoruak hobetzen lagun dezan eta nitratoek eta beste konposatu batzuek eragindako kutsadura murrizten lagun dezan.